Ingrid Janszen, MRE ‘94, eigenaar van Vast Janszen en werkzaam voor de Provincie Flevoland voor het programma Floriade Werkt! als projectleider van het provinciale Floriade paviljoen en Ries Meertens, managing partner bij Kraaijvanger architecten, vullen met ruim 40 alumni de Seminarzaal van de ASRE op woensdag 5 april 19.00 uur op de ASRE alumni avond ‘Vastgoedontwikkeling’. En dat terwijl de onderwerpen circulariteit, Cradle to Cradle, duurzaam en groen niet direct in verband worden gebracht met de financieel-economische denkers van de ASRE. De belangrijkste vraag die die avond aan bod komt: ‘Waarom werkt de vastgoedsector nog niet volgens deze groene principes?’
Bas van de Griendt, Lid van de Stuurgroep KIBO at Kennis- en Innovatieprogramma Bodem en Ondergrond en ASRE-docent, leidt de sessie ‘Innovatieve alumnicases circulariteit’ met enthousiasme en scherpte. Hij is zelf al vele jaren actief op het gebied van duurzaamheid en hergebruik. Hij prikkelt de zaal en de sprekers.
Een uniek gebouw op wereldschaal
Ries Meertens, alumnus opleiding Kantorenmarkt, doet de aftrap en introduceert zijn collega Hans Goverde. Goverde is de architect van het in oktober 2016 geopende Stadskantoor Venlo. Een kantoor dat op wereldschaal uniek is, want het is ontwikkeld volgens de principes van Cradle to Cradle* (C2C). Het gebouw combineert een comfortabele en gezonde werkomgeving met duurzame innovatie en belichaamt de ambitie van de gemeente Venlo om stad en regio volgens Cradle to Cradle principes te laten functioneren. Toonaangevende voorbeelden zijn de groene gevel van het gebouw en een zonneschoorsteen die integraal deel uitmaken van het zeer doordachte klimaatsysteem van dit gebouw. “Het stadskantoor voorziet voor een groot deel in haar eigen energie door het gebruik van zonnepanelen. Dit is het nieuwe bouwen.” aldus Goverde.
“We zijn uitgegaan van de mens en niet van het gebouw”, zei de burgemeester van Venlo Antoin Scholten tijdens de officiële opening op 14 oktober 2016. Een medewerker die nu op het stadskantoor werkt noemt het “een fantastische werkplek, een genot om in te werken.” (deze informatie komt van de site van Kraaijvanger).
De zaal komt tijdens en na de presentatie van Goverde met diverse reacties en vragen, zoals: ‘Hoe duurzaam is het gebouw als het van functie verandert?’ Hans: “Het is gebouwd voor de gemeente en is voor 30 à 40 jaar te gebruiken door de gemeente, dus functiewisseling is in dit geval niet aan de orde.”
Organisch leren en steeds weer doorontwikkelen in Almere
Mooi was het bevlogen verhaal van Ingrid Janszen. In 2022 wordt de wereldtentoonstelling Floriade in Almere gehouden, een tuinbouwtentoonstelling met een hoge ambitie onder de titel ‘Growing Green Cities’. Met aandacht voor de urgente vraagstukken die samenhangen met de mondiale verstedelijking zoals voedselvoorziening, klimaat, grondstoffen en energie. De provincie Flevoland heeft het initiatief genomen om al in 2017 het eerste paviljoen voor de Floriade te gaan bouwen: ‘de Innovatiewerkplaats’. Dit paviljoen moet in zijn bouw en voorzieningen het toppunt worden van oplossingen voor urgente maatschappelijke vraagstukken door te kiezen voor zoveel als mogelijk biobased, circulair, milieuvriendelijk en innovatief en blijvend vernieuwend. DoepelStrijkers heeft hiervoor een Definitief Ontwerp gemaakt op basis van gecertificeerde materialen. Maar er gebeurt méér blijkt in een zoektocht naar leveranciers, uitvoerende bedrijven en leveranciers die innovatie, milieuvriendelijkheid en lef in hun DNA hebben.
De uitdaging ligt er nu op welke wijze kan worden aanbesteed om die contractpartners te vinden die bij voorkeur nog een stapje verder willen gaan dan ze de vorige keer zijn gegaan, zonder dat geld de boventoon speelt en de nieuwste innovaties wegdrukt. Daarnaast in het krachtenspel met bestaande regelgeving zodat materialen kunnen worden toegepast die nog niet volledig zijn gecertificeerd. Alleen dan kan met de bouw van de Innovatiewerkplaats innovatief bouwend Nederland een icoon realiseren waar innovatie uit spreekt en die zichtbaar en voelbaar is. Niet alleen in de bouw, maar ook in de exploitatie. Te meer omdat een aantal technieken (natuurlijke ventilatie, leem, helofytenfilter, natuurlijke materialen zo sterk als cement) zo oud zijn als de weg naar Rome. Enkele Cradle to Cradle principes gaan vele honderden jaren terug. Het idee is niet zo jong als de terminologie die we nu hanteren, maar nieuwe technologie maakt wel nog méér mogelijk.
De businesscase
Een vraag die steeds weer in een andere vorm in het Innovatieve-alumni-uur terugkomt, is ‘Hoe zit het met de business case?’. Hoe ziet de rekensom er uit? Vaak wordt vergeten dat aanzienlijke besparingen op de exploitatiekosten te realiseren zijn. Indien uitgegaan wordt van Total Costs of Ownership, liggen terugverdientijden aanzienlijk dichterbij. Zodra echt circulair wordt gerekend en kosten van vervuiling ook aan de veroorzaker worden doorbelast óf de waarde van restproducten wordt ontdekt (denk aan de 7x verwaarding van koffiedrap), gaan businesscases echt om.
En hier ligt een duidelijke taak voor de ASRE. Als de sector mee wil gaan in deze stroom, en volgens Ries is er geen andere stroom, dan mogen de rekensommen niet ontbreken. Sterker nog, daar kan de ASRE het voortouw in nemen! (red.: deze oproep nemen we zeker mee in onze ontwikkeltak. Voor vragen of suggesties kunt u terecht bij John Verhoeven (j.verhoeven@asre.nl, 06-2148 7393). Kraaijvanger architecten pakt inmiddels bijna alle nieuwe projecten circulair aan. Opdrachtgevers gaan daar graag in mee, terwijl ze er in eerste instantie niet altijd om vragen.
Wat is Cradle to Cradle en circulaire economie?
*Cradle to cradle: Wikipedia
^Circulaire economie: Wikipedia
Meer over Stadskantoor Venlo
Meer over Stadskantoor Venlo kun je lezen, zien en horen op de site van Kraaijvanger en op vimeo
Het verhaal achter de Innovatiewerkplaats van de provincie Flevoland
In opdracht van de provincie Flevoland heeft DoepelStrijkers een ontwerp gemaakt voor ‘de innovatiewerkplaats’, een paviljoen voor de Floriade 2022. Meer hierover op Doepelstrijkers en de site van Flevoland.
Meer weten over gebiedsontwikkeling of de kantorenmarkt?
– Op 7 juni start de opleiding Innovaties in de kantorenmarkt.
– In het najaar staat de MSRE deelopleiding Gebieds- & Vastgoedontwikkeling op het programma en de Executive opleiding Locatieontwikkeling & flexibele grondexploitatie.
Gerelateerde scriptie over duurzaamheid
Arthur Liem studeert 1 juni af voor de MSRE met zijn scriptie ‘Is duurzaamheid van invloed op de grondwaarde van kantoorlocaties’.